Anababa | Expertise voor Ouders

© Copyright Applinet Bron: https://www.anababa.nl

Wat is opvoeden?

Wat is opvoeden precies? Heeft opvoeden zin? Iedere ouder gaat op zijn eigen manier om met de opvoeding van zijn kind. Wat is jouw manier?

Definitie van opvoeden

In zijn Opvoedingscanon geeft René Diekstra de volgende definitie van opvoeden:

Opvoeding is iedere invloed die mensen, bedoeld of onbedoeld, uitoefenen op de ontwikkeling van een kind.

Opvoeding is dus mensenwerk. Opvoeders zijn alle mensen die invloed uitoefenen op kinderen, of ze dat nou bedoeld of onbedoeld doen.

Bedoeld

Als ouder ben jij, samen met je partner, de eerste en belangrijkste opvoeder van je kind. Andere belangrijke opvoeders zijn bijvoorbeeld opa en oma, de juf of meester op school, de pedagogisch medewerker van het kinderdagverblijf of de trainer op het voetbalveld. Al deze mensen zijn bewust met de ontwikkeling van je kind bezig en oefenen daar invloed op uit.

Onbedoeld

Een man die bij een rood voetgangerslicht toch oversteekt terwijl jij daar met je kleuter staat te wachten, is ook een opvoeder. Hij is een voorbeeld (maar waarschijnlijk niet het voorbeeld dat jij je kind wilt meegeven). Hij is zich daar niet van bewust, anders zou hij waarschijnlijk niet oversteken. Hij oefent dus onbedoeld invloed op je kind uit. Want je kind kan soms best moeite hebben met luisteren, maar na-apen kan hij als de beste.

Heeft opvoeden zin?

Aan het nut van opvoeden is decennialang niet getwijfeld. Totdat er in 1998 een boek verscheen van de Amerikaanse ontwikkelingspsychologe Judith Harris: Het misverstand opvoeding. Samen met een aantal medestanders is zij ervan overtuigd dat opvoeding nauwelijks effect heeft. Zij denkt dat de aanleg van een kind en zijn omgang met leeftijdsgenoten vele malen belangrijker zijn voor de ontwikkeling van een kind.

Samenspel van aanleg en opvoeding

Naar aanleiding van het controversiële boek van Harris is er nog meer onderzoek gedaan naar de invloed van ouderlijke opvoeding op kinderen. Daarbij was de conclusie dat het niet mogelijk is om de effecten van de omgeving (de opvoeding) te scheiden van de effecten van de genen (de erfelijke aanleg). De ontwikkeling van een kind is dus altijd het resultaat van een samenspel van aanleg en opvoeding.

Je hebt minder invloed dan je denkt

Opvoeden heeft dus zin, maar realiseer je dat je als ouder niet almachtig bent. Er zijn nu eenmaal een hoop dingen waar je geen invloed op hebt. De aanleg van je kind bijvoorbeeld, die kun je met de beste wil van de wereld niet veranderen. En ook niet met regels, grenzen, straffen of beloningen. Ook de wereld waarin je kind opgroeit kun je niet naar je hand zetten. Accepteer dus dat je een hoop dingen niet kunt veranderen. En richt je aandacht op de momenten waarop je je kind wel kunt bijsturen.

De juiste balans vinden

Als ouder ben je altijd op zoek naar de juiste balans tussen een aantal uitersten. Je wilt je kind laten zien dat je van hem houdt, maar je wilt hem niet verwennen. Je wilt dat je kind zelf de wereld kan ontdekken, maar je wilt hem ook beschermen tegen allerlei gevaren. Pedagoge Emmeliek Boost zet een aantal van dit soort dilemma’s treffend bij elkaar:

Opvoeden is je bewegen tussen twee uitersten:

controleren

 ↔

vrijlaten

gericht op jezelf (als opvoeder)

 ↔

gericht op je kind

streng

 ↔

toegeeflijk

beschermen

 ↔

zelf laten ervaren

star

 ↔

flexibel

consequent

 ↔

inconsequent

Opvoedstijlen

Als ouder zoek je steeds je eigen balans en ontwikkel je je eigen manier om je kind op te voeden. Zo ontwikkelt iedere ouder zijn eigen manier. Grofweg zijn er in al die manieren 4 opvoedingsstijlen te ontdekken.

Opvoedmethoden

In de loop der jaren hebben veel wetenschappers - met name psychologen en (ortho)pedagogen - zich beziggehouden met het ontwikkelen van methodes die jou als ouder kunnen helpen bij de opvoeding van je kind.

Temperament

Bij het opvoeden van je kind speelt temperament een belangrijke rol. Temperament is de aangeboren aanleg van je kind. Is je kind makkelijk of moeilijk?

Basisvaardigheden

Als ouder heb je een aantal basisvaardigheden nodig, ongeacht welke opvoedingsstijl of opvoedingsmethode je hanteert.

Hulp bij opvoeden

Opvoeden doe je niet alleen! Er zijn veel mensen om je heen die je, gevraagd of ongevraagd, een handje helpen. Medeopvoeders als de leerkracht op school of de voetbaltrainer noemden we aan het begin van dit artikel al. Maar je kunt ook op zoek gaan naar opvoedingshulp of -ondersteuning als je het even niet meer weet.

Bronnen

  • Opvoeden, geniet ervan! De meest gestelde vragen aan de opvoeddesk van baby tot en met puber. Emmeliek Boost (2006) Uitgeverij Lifetime (Kosmos Z&K), Utrecht.
  • Verantwoording (René Diekstra) is het laatste hoofdstuk uit de Opvoedingscanon van René Diekstra en Malou van Hintum (red.) Uitgeverij Bert Bakker, 2010.
  • Het misverstand opvoeding, Judith Harris (1998). Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam.
  • Adviseur bij het schrijven van dit artikel was orthopedagoog en kindercoach Jolanda Tettero.

Auteur: MP. © Copyright Applinet 2009-heden.